Als archeoloog zoek je naar patronen en dat doe ik ook als ik naar mijn leven kijk

Ze keken laatst behoorlijk raar op. Er was een opgraving aan de Staringlaan in Soest. Ik wilde er dolgraag heen, dus even later zat ik met een helm op in de bouwvakkerskeet. Dat verwachten mensen niet van iemand op mijn leeftijd.

Ina Isings (97) zit in haar ouderlijk huis in Soest op haar praatstoel. Haar vader, Johan Herman Isings, bekend van de Isings Schoolplaten, heeft het huis op de Eng in 1909 laten bouwen. Zij woont er nog steeds. We zitten in haar vaders oude atelier, want, zo vertelt ze: Vanuit hier heb ik zo’n mooi uitzicht op de verwilderde tuin en de vogels.

Maar daarvoor ben je hier niet, merkt ze op. Je bent hier om het over kerstmis te hebben. Ze begint met uitleggen hoe ze vroeger in het gezin kerst vierde. In dit huis vierden we altijd kerst, maar zonder cadeautjes. Kerstmis was voor ons een tijd waarin we ons realiseerden dat Christus op aarde was gekomen om onze zonden te dragen. En ja, dat is een zwaar onderwerp voor kinderen. Maar dat heeft me toen al geleerd om over de betekenis van kerst en religie na te denken.

En dat doe ik nog steeds ieder jaar. Elk jaar krijg ik met kerst weer nieuwe ideeën. Ik dacht er vannacht nog aan dat de drie wijzen heidenen waren. Zelfs de heidenwereld was bij kerstmis betrokken. En dat is eigenlijk wat ik met kerst doe. Ik ga alleen naar de kerk, want ik ben verder in mijn eentje. Ik heb niet veel familie meer. Als je zo oud bent als ik ben je op een gegeven moment de laatste die overblijft.

Vroeger was Ina Isings al veel bezig met haar geloof: Ik dacht vroeger dat ik in de zending moest, en ben dus religieuze teksten gaan lezen. Zo ben ik met het geloof in aanraking gekomen. Later, toen ik twintig was en de oorlog uitbrak, zorgde die voor weer andere gedachten over geloof. Kerst konden we in de oorlog niet als gezin vieren. Mijn vader moest onderduiken omdat hij zijn mening onvoorzichtig had geuit, en we hadden met kerst alleen het geloof om over na te denken. Dat kreeg voor mij in crisistijd veel meer betekenis.

In haar werkzame leven was Ina Isings archeologe en kunsthistorica aan de Rijksuniversiteit Utrecht. Haar specialiteit was Romeins glas uit de oudheid. Als wetenschapper moet je heel nieuwsgierig zijn. Als je scherven onderzoekt, moet je willen weten welke verhalen daarachter schuilen. Ik vind het fijn te merken dat mijn nieuwgierigheid van vroeger me nooit verlaten heeft. De tijd openbaart zich op die manier aan ons. Ik zie het leven zo: we zijn allemaal een stukje tijd en die moet je proberen zo zinvol mogelijk in te vullen.

Het werk als archeologe heeft volgens mevrouw Isings weinig invloed gehad op haar beleving van het geloof. Je komt wel dingen tegen die niet overeenkomen met de werkelijkheid waar je onderzoek naar doet. Het kerstverhaal is een geromantiseerd verhaal. Ik vraag me dan wel af of die kleding wel geklopt zou hebben, vertelt ze. Maar eigenlijk maakt dat haar weinig uit: Nee, dat geeft niet. De christelijke traditie zie ik los van de historische werkelijkheid. Ik gebruik de geschiedenis ter illustratie van het kerstverhaal.

Kerst is iets waar mevrouw Isings ieder jaar naar uit kijkt: Ieder jaar laat ik mijn gedachten over de betekenis van kerst gaan, en de nabijheid van de Heer die ik daardoor ervaar wordt sterker naarmate ik zelf de eeuwigheid nader. Ik zie het leven in zijn geheel, dat is fascinerend.

Tekst: Joram Appel

PASPOORT

Ina Isings, 15-02-1919     03-09-2018†

Emeritus Hoogleraar Klassieke Archeologie aan de Rijksuniversiteit Utrecht